De Kustzeilers 24 Uurs Zeilrace is al sinds mensenheugenis een begrip binnen zeilend Nederland.
Wat in 1950 is gestart als proef en in 1965 werd uitgeschreven als eerste officiële 24 uurs ‘kruistocht’, is uitgegroeid tot het grootste evenement voor kajuit zeiljachten in Nederland. Een evenement dat niet meer weg te denken is in de vaderlandse zeilerij. Zo schreef Henry Sleutel de toemalige voorzitter in 1989 bij de 25ste editie. Het geldt nu na zoveel jaren nog steeds.
In 1950 organiseerde de Kustzeilers de eerste 24 Uurs Zeilrace, in eerste instantie alleen voor de eigen leden. Er deden 22 jachten mee. Door gebrek aan wind wisten slechts twee deelnemers reglementair te finishen. C. Kaars Sijpensteijn won met de Starnakel, A. Conijn werd tweede met de Femmy. Vooral het feit dat slechts twee boten finishten, stemde het bestuur tot nadenken. Ze vond dat door de windstilte er een te groot kans-element in zat en het bestuur schoof een volgende editie op de lange baan. Als evenement vond ze het eigenlijk een mislukking.
In de jaren daarna werd nog wel eens een poging ondernomen de wedstrijd weer te organiseren, maar pas vanaf 1965 is het een jaarlijks terugkerend evenement geworden. De Kustzeilers zocht samenwerking met de lokale watersport vereniging in Medemblik en tot de dag van vandaag is deze IJsselmeerplaats de finishhaven.
In 1965 won L. Weisfeld met de Salacia de Radboutbeker, de overall prijs in de RORC klasse. De Spes Mostra van G. Jorritsma won de 24 Uurs wisselbeker in de Rond en Platbodem klasse.
Internationaal
Het idee voor de 24 Uurs komt uit Zweden. De Swenska Kryssarklubben organiseerde in 1947 met groot succes 24 en 48 Uurs Kruistochten. Het concept is hetzelfde; in 24 uur zo veel mogelijk mijlen afleggen tussen zelf te kiezen rakken. Waarvan elk rak slechts twee maal gevaren mag worden. Wie te laat finisht krijgt strafmijlen. De schippers moesten destijds in een journaal bijhouden welke merktekens zo gerond hadden, de voorloper van de on-line verklaring. Deze kruistochten blijken goede leerscholen in zeemanschap, navigatie, meteorologie en het leren kennen van de eigenschappen van bemanning en schip. Engeland en Denemarken namen het idee in 1949 over en een jaar later volgde Nederland.
Enkhuizerzand
De eerste officiële 24 Uurs in 1965 kende prettig zeilweer, met matige wind, maar met een stuk venijn in de staart in de vorm van regenbuien en harde wind. De start was vrijdag om middernacht omdat in die jaren de zaterdag nog een officiële werkdag was en er dan maar één dag vrij genomen hoefde te worden. De boten finishten op zaterdag om middernacht midden in de havenmond van Medemblik. Je kunt je voorstellen dat de finish om veiligheidsredenen later meer naar buiten is verlegd. Vanaf het begin stond de 24 Uurs open voor gemeten kajuitzeiljachten en rond- en platbodems. Later kwamen er ook eenheidsklassen multihulls en ongemeten jachten bij. Op de rakkenkaart uit 1965 ligt er nog geen dijk tussen Enkhuizen en Lelystad en zijn er zelfs nog rakken uitgezet over het Enkhuizerzand. Er zijn slechts twee startplaatsen, Medemblik en Volendam.
De formule van de 24 Uurs is in al die jaren niet veranderd. Wel breidt de organisatie het aantal startplaatsen uit tot 14 en komen er in de jaren zeventig ook rakken op het Wad en de Noordzee. De dijk tussen Enkhuizen en Lelystad wordt definitief gesloten in 1975. Voor het passeren van de sluis krijgen deelnemers compensatietijd. De 24 Uurs won snel aan populariteit en het aantal deelnemers groeide elk jaar. De top werd bereikt met meer dan 800 deelnemers, waarna er een periode van terugval optrad. Tegenwoordig zeilen er ook duohanded zeilers mee in de ORC.
Zeilweer
De 24 Uurs is bijna altijd verzeild. In 2000 zat het tegen afblazen aan. Het was een dikke 8Bft, Rijkswaterstaat adviseerde al het evenement af te gelasten, maar net op tijd nam de wind af en konden de deelnemers als gepland starten. Tijdens de Corona pandemie in 2020 was het vanwege gezondheidsrisico niet mogelijk de 24 Uurs te organiseren. In de loop van de bijna 60 jaar hebben de deelnemers alle soorten weer meegemaakt. Windstilte in 2006 en 2018 waardoor vele niet op tijd de finish haalden, onweersbuien met vlagen wind, regen, zonneschijn, prachtig zeilweer. In 2012 was het een 24 Uurs met uitersten. De deelnemers dobberden op vrijdag avond met een windstilte over de startlijn. In de loop van de avond trok de wind aan en 24 uur later lieten de weergoden zich van hun slechtste kant zien. Net voor de finish trok de wind aan tot stormachtig en striemde de regen op de toch al vermoeide zeilers. ‘Een jacuzzi gevoel’, noemde een van de zeilers het. ‘het water wat tenminste wel warm’. De veiligheidseisen zijn in de loop der jaren aangescherpt, zoals bij alle (inter)nationale wedstrijden. De 24 Uurs zeilrace hanteert de veiligheidseisen afgestemd op de special regulations van Word Sailing. En bij de start met elke deelnemer aantonen dat zijn schip is uitgerust met een driekleuren toplicht. Geen werkend licht betekent bij de start al een DSQ.
Finish
Veel kajuitzeiljacht zeilers doen al vele jaren mee aan deze unieke race waarbij een etmaal zoveel mogelijk zeemijlen moeten worden afgelegd. Professionele teams en gelegenheidsbemanningen vertrekken op vrijdagavond uit verschillende starthavens om de strijd met de elementen en elkaar aan te gaan. Op zaterdagavond finishen de vele honderden jachten nagenoeg gelijkertijd bij Medemblik. Al die jachten willen vervolgens zo snel mogelijk naar de haven. Op de havenhoofden van Medemblik staan vele honderden mensen ze toe te juichen, weer of geen weer. Iedereen heeft immers een prestatie geleverd. De samenklontering van jachten bij de smalle haveningang is een fenomenaal gezicht voor wie het eerst meedoet. Toch is er nooit een wanklank gevallen.
Deelnemers
Onder de deelnemers zijn veel recreatieve zeilers die het leuk vinden om eens een grote prestatietocht te zeilen. Voor hen staat de 24 Uurs vaak op de bucket list en staat het volbrengen van de tocht voorop. Daarnaast zijn er de wedstrijdklassen voor zowel de beginnende, de duo en zeer ervaren wedstrijdzeilers, waaronder een aantal toppers. Voor hen is het meedoen ook speciaal, omdat dit evenement niet met andere races is te vergelijken.
